Zimny, śnieżny, tajemniczy dzień. Przyniesiona na skrzydłach elfów, a może nieistniejących wróżek, wśród wirującej bieli, w islandzkim miasteczku Reykjavík, w 1994 roku pojawia się nowa maleńka osóbka – Sigurrós, Róża Zwycięstwa.
Po pół roku od tego wydarzenia nastoletni Jón þor (Jónsi) Birgisson założył ze znajomymi zespół, który nazwał imieniem siostry – Sigur Rós. Początkowo w skład grupy wchodzili: Jónsi (gitara, wokal), Georg (Goggi) Holm (bas) i Ágúst Ævar Gunnarsson (perkusista, którego po nagraniu albumu Ágætis Byrjun zastąpił Orri Páll Dýrason, gdyż ten pierwszy odszedł by rozwijać swoje zdolności graficzne). Dopiero później dołączył Kjartan (Kjarri) Sveinsson (instrumenty klawiszowe), nadając kompozycjom Sigur Rós często bardziej konkretny, a z drugiej strony niemal czarodziejski charakter.
Pierwszym nagranym utworem, było, nigdy więcej nie powtórzone, Fljúgðu („Leć”), które znalazło się jako pierwszy numer na składance wytwórni Smekkleysa („Zły gust”, Islandia) wypuszczonej w 1994 roku – Smekkleysa í hálfa öld
Debiutanckim krążkiem było wydane w Islandii, nakładem wytwórni Smekkleysa Von („Nadzieja”, 1997 r.). Nadzieję położyli nie tylko w swoich muzycznych zdolnościach, ale także w wielkim sercu właściciela studio. Za nagranie oraz wypuszczenie albumu, młodzi Islandczycy nie zapłacili ani grosza, natomiast to dzięki nim siedziba gościnnej wytwórni wyglądała jak nowa. Von rozpoczyna zupełnie nowy rozdział historii nie tylko chłopców z zespołu, ale chyba ogólnie muzyki. Niczym nagrania terenowe z kosmicznego nie-bytu lub rejestracja dźwięków, których określić nie sposób, Von tworzy zupełnie nową jakość, która zapoczątkuje piękną podróż z Sigur Rós. W ciągu roku album zdobył uznanie i wiernych fanów, dojrzał także do totalnej przemiany – niejakiego zniszczenia. Sztuka remixowania jest sztuką trudną, zwłaszcza jeżeli „pod nóż” bierze się tak nie-konkretną muzykę. Utwory jednak zremixowano (przyczynili się do tego między innymi Gus Gus czy múm) i odważnie wrzucono do „Kosza na śmieci” (Von brigdi; 1998 r. Smekkleysa).
W tym samym roku Sigur Rós goszczą na kolejnym przedsięwzięciu macierzystej wytwórni – Popp í reykjavík jest filmem o islandzkiej kulturze muzycznej końca lat 90’ XX w. Zawiera on wywiady i fragmenty z koncertów różnych islandzkich artystów, takich jak Gus Gus, Maus, Ensími, Quarashi, Botnleðja, czy właśnie – Sigur Rós (tu usłyszeć i zobaczyć możemy jedno z pierwszych wykonań Ný Batterí)
Kolejny rok, to kolejny krok dla zespołu. Dzięki nowemu członkowi – Kjartan (Kjarri) Sveinsson – jedynemu wykształconemu muzykowi, album Agestis Byrjun („Dobry początek”, edycja islandzka – 1999 r.) uzyskał dodatkową warstwę brzmieniową: sekcji smyczkowej (Staralfur) oraz dętej (Ny batteri). Krążek poprzedziła epka, Svefn-g-englar, wydana tak jak i cały album, nakładem FatCat Records (2000 r.), w Wielkiej Brytanii (niedługo potem, drugie wydawnictwo zespołu powędrowało aż na przeciwległy koniec globu – Islandczyków poznali Australijczycy, Play It Again Sam (PIAS), 2000 r., następnie ta sama wytwórnia przerzuciła materiał do USA – 2001 r.). To tutaj cisi chłopcy z małego miasteczka pokazują w pełni na co ich stać – islandzki wokal Jónskiego, jego gra na gitarze przy pomocy smyczka od wiolonczeli, teksty, opowiadające w rodzimym języku zespołu o rzeczach niewypowiedzialnych, baśń nie kończy się, a zaczyna, taki jej początek. ( Agestis Byrjun). Na wiosnę FatCat postarało się o kolejną epkę, zapewne dla zaspokojenia żądzy coraz większej liczby fanów (Ný Batterí, marzec 2000 r.). Album zdobył także prestiżowy tytuł Najlepszego Islandzkiego Albumu lat 90’, w czym wyprzedził legendarny Debute – Bjork.
Sukces za sukcesem oraz szybki wzrost popularności i zainteresowania, rozpędziły muzyczną i twórcza machinę Sigur Rós. W czerwcu 2000 r. światu zostaje oddany pierwszy film-teledysk do Svfen -g- englar, w którym udział wzięli aktorzy Perlan Theatre Group (islandzka grupa skupiająca osoby z Zespołem Down’a), tworząc niezwykły, delikatny, nie-ziemski balet realno-nierealnych aniołów. Drugim jest obraz do Viðrar vel til loftárása, gdzie akcja rozgrywa się mniej-więcej w latach 50’ XX w.
Jeszcze w styczniu roku milenijnego, kiedy zespół dopiero co wyszedł ze studio po nagraniu dwóch utworów do epki Ný Batterí – Bíum bíum bambaló („Ogłoszenia o śmierci”) i Dánarfregnir og jarðarfarir („Pogrzeby”) – skontaktowali się z nimi producenci islandzkiego filmu Englar alheimsins („Anioły wszechświata”) z zapytaniem, czy chłopcy nie mieliby dwóch utworów, które mogłyby stanowić zręby soundtracku. Jeszcze świeże nowe wersje starych islandzkich pieśni, które dopiero co nagrali, okazały się idealnym materiałem.
Po sukcesie „Początku” w Stanach Zjednoczonych rozgorzała istna bitwa o Sigur Rós. Oferowane sumy za prawa do grupy oraz ich muzyki, przekraczały wyobrażenie największych gwiazd, ostatecznie chłopcy zdecydowali się na kontrakt z wytwórnią, która mogła im dać najwięcej artystycznej wolności – MCA Records. Dzięki temu w kwietniu i maju 2001 roku, grupa odbyła pierwsze tournee po Północnej Ameryce, wzbudzając zainteresowanie i podziw swoimi muzycznymi poczynaniami.
W 2002 r. otrzymujemy muzykę utuloną nawiasami. – ( ) (WB – FatCat Records, USA – MCA Records, Europa – PIAS) to album ciemniejszy, bardziej surowy, jeszcze bardziej tajemniczy. Brak tytułów, brak tekstu, brak odwołania do istniejącego świata – muzyka pochodząca z krainy „Nadziejności” mówiąca językiem „Nadziejnym”, przymglona, wydobyta z mułu z dna oceanu, a może z jeszcze bardziej odległego, nieistniejącego zakątka świadomości. Utwory powstały już wcześniej, zespół prezentował je na koncertach, lecz dopiero po wykupieniu studia i ciężkiej pracy, doczekały się uwiecznienia. Prywatne już studio Sigur Rós, znajduje się w miejscowości Alafoss, a przerobione zostało z najprawdziwszego basenu. Rok później wypuszczona zostaje epka, na której znajdziemy pierwszy utwór z ( ) (o roboczym tytule Vaka), oraz jego zremixowane formy (próby pracy nad wokalem, smyczkami, dodaniem minimalistycznych partii wygenerowanych elektronicznie). Epka dostępna jest w kilku wersjach, z czego najciekawszą jest ta zawierająca DVD z dwoma znanymi nam już teledyskami, oraz jednym nowym – stworzonym przez słynnego włoskiego filmowca i fotografika Floria Sigismondi do Vaka. Ten dość przerażający obraz pokazuje nam post-apokaliptyczną wizję świata, gdzie dzieci bawią się na czarnym śniegu, przed skażonym powietrzem chroniąc się maskami przeciwgazowymi (zniekształcone ujęcie z tego teledysku widzimy na okładce singla). Clip zdobył uznanie MTV oraz pierwszą nagrodę w kategorii Najlepszego Obrazu roku 2003.
W 2002 roku także, nakładem własnej wytworni Krúnk, Sigur Rós wydają muzykę do filmu dokumentalnego Ólaf Sveinsson’a, który traktuje o życiu nieszczęśliwych ludzi przez większość czasu kręcących się przy głównej stacji autobusowej w pobliżu Reykjavík – Hlemmur (stąd nazwa albumu). Dziewiętnaście prezentowanych tu kompozycji to trudna, instrumentalna elektronika, często oscylująca wokół jednego muzycznego tematu.
W 2004 roku, jako przedsmak kolejnego pełnego albumu, dostajemy do rąk epkę, która w swoich rozmiarach i nazwie ma w sobie coś z dziecka. Ba ba Ti ki Di do to czysty ambient w pełnym tego słowa znaczeniu. Tytuł pochodzi od jedynych słów, jakie pojawiają się podczas dwudziestu minut trwania krążka, a muzyka powstała tu z dźwięków fortepianu, pozytywek, odgłosów baletek oraz różnorakich elektronicznych podkładów. Projekt połączył zespół muzyczny z grupą taneczną Merce Cunningham’a i otrzymał nazwę Splie sides, a premiera odbyła się 14 października 2003 roku w Akademii Muzycznej Brooklyn’u. Dokładna interakcja pomiędzy muzykami i tancerzami nie została wcześniej ustalona, proces kompozycyjny rozpoczął się tak naprawdę w momencie, kiedy obydwie grupy weszły na scenę – balet szurał baletkami i giął się we współczesnych figurach tanecznych, Sigur Rós obserwowało, uruchamiało pozytywki i dogrywało muzykę. Ostatni fragment – Di do – zawiera pocięte i zniekształcone sample głosu samego choreografa, Merce Cunningham’a. Podczas premiery wystąpili także Radiohead, którzy dokomponowali muzykę do drugiej części Splie sides, jednak nie mają zamiaru jej wydać czy w inny sposób udostępnić szerszemu gronu.
Czwartym pełnym albumem grupy, jest wydane we wrześniu 2005 roku Takk… („Dziękuję”, EMI Records). Zespół posunął się tu do rozbudowanych, pełnych i niezwykle głębokich brzmień, wzmocnionych składem niemal symfonicznym – kwintet smyczkowy, instrumenty dęte blaszane, nawet chór i powiększony skład perkusyjny. Zespół promował najnowsze dzieło podczas trasy koncertowej po całym świecie, dając imponującą liczbę sześćdziesięciu jeden koncertów w okresie od lipca do listopada 2005 r. Publiczność mogła wówczas usłyszeć set złożony z czterech do pięciu utworów z Takk…, oraz inne – klasyczne już – z poprzednich albumów. Podczas trasy niejako powstała nowa wersja jednej z najbardziej ulubionych piosenek (tak przez słuchaczy jak i sam zespół) – Hafssól. Wydane na początku kariery ma debiutanckim krążku Von, powróciło na epce Hoppípolla obok najnowszych utworów. Takk… oraz drugi singiel Sæglópur są pierwszymi wydawnictwami, które ukazały się w Japonii, nakładem Toshiba EMI (japoński odział EMI Records).
Warto wspomnieć, że w tak zwanym „między czasie” pomiędzy jednym albumem a drugim, Sigru Rós nie leniuchuje za bardzo. W 2002 roku napisali i wykonali 65-minutowy, 60-częsciowy utwór orkiestrowy Odin’s raven magic1, w roku 2003 odbywali intensywne tournee jednocześnie pracując nad i wydając wspomniany już Hlemmur oraz Baba ti ki di do. W tym samym roku panowie wspomogli swojego przyjaciela, Jimmy’ego Lavelle, przy jego ostatnim albumie Leaf, użyczając mu swoje studio oraz pomagając przy nagraniu. Nie można też zapomnieć o Wielkim Dniu, jakim było odebranie nagrody MTV, a później nagrali jeszcze muzykę do szkockiego filmu The Loch Ness Kelpie. W 2004 Sigur Rós rozpierzchło się po solowych koncertach – Jónsi (pod pseudonimem frakkur5) wystąpił w rodzinnym Reykjavík , a Kjartan z Orri’m zagrali jako Lonesome Traveller6 podczas Festiwalu w Isafjörður (trochę zniekształcając dorobek Sigur Rós, i wykonując ich cztery piosenki w stylu country). W tym samym roku też Kjartan skomponował muzykę do islandzkiego filmu krótkometrażowego Síðasti bærinn.
Trochę później, bo 8 października 2007, Sigur Rós został także laureatem nagrody Q, która odebrał w Londynie, za najlepszy wynik w kategorii „Innowacja Dźwiękowa”.
Ostatnim nagraniowym dokonaniem jest niezwykłe wydawnictwo Hverf-Heima, zawierające dwupłytowy album pod tym samym tytułem (tytułami) oraz DVD z filmem zmontowanym przez zespół. Wydanie DVD to niejako wieczna pamiątka po niezwykłej i cichej trasie koncertowej po całej Islandii, jaka odbyła się latem 2006 roku. Zobaczymy nie tylko niezwykłą islandzką przyrodę i ludzi, ale także akustyczne i zupełnie świeże wykonania znanych nam już utworów (jak Von, Vaka czy ágætis byrjun). Wydawnictwo zawiera dwie płyty – pierwsza to film sam w sobie z komentarzem producenta i menagera, jakim jest John Best, natomiast druga to pełne wykonania na żywo utworów, które weszły w skład soundtracku do filmu. Mamy tu także bonusowe utwory, takie jak Dauðalagið, czy nowy Heima. Drugą stroną najnowszego dzieła, jest dwupłytowe CD Hvarf-Heima. Z jednej strony (Hvarf – „Zniknięcie” lub „Przystań”), pod opieką okładki w zimnych, błękitnych kolorach, znajdziemy pięcio-utworowy krążek zawierający trzy zupełnie nowe utwory: Salka, Hljómalind i í gær, które powstawały do kolejnych albumów, ale z różnych względów na nie nie weszły, oraz akustyczne wersje znanych już i popularnych Von oraz Hafsól. Z drugiej strony (Heima – „Dom” lub „Ojczyzna”), pod zamglonym zdjęciem w kolorystyce sepii, drzemią starsze utwory, częstokroć wykonywane na koncertach, zawarte na albumach, nagrane podczas objazdowych koncertów po Islandii, w najdziwniejszych miejscach i na najbardziej niezwykłych scenach (jaskinie, opuszczone fabryki, łąki, grzbiety górskie).
Od dnia 5 października 2007 roku zespół jeździ po niemal całym świecie promując i przedstawiając swój film oraz nową muzykę.
Istnieje opinia, że muzyki Sigur Rós nie da się opisać, być może samo krótkie spojrzenie na okładki wydawnictw coś o niej powiedzą: wyłaniająca się z ciemności twarz dziecka (Von) lub rentgen nienarodzonego aniołka ( Agestis Byrjun). Każda grafika do każdego albumu to nowa historia, bardzo konkretna i na swój niepowtarzalny sposób – niezwykle piękna. Każdy album, to nowy wszechświat.
Jadwiga Marchwica
Dyskografia:
Albumy:
Von (1997)
Von Brigði (1998)
ágætis byrjun (1999)
( ) (2002)
Takk… (2005)
Single i epki:
Svefn-g-englar (1999)
Ný batterí (2000)
Steindór andersen / rímur ep (2001)
Untitled #1 (a.k.a. vaka) (2003)
Ba ba ti ki di do (2004)
Hoppípolla (2005)
Hvarf-heim (2007)
Inne wydawnictwa:
Heima (film, 2007)
Hlemmur (soundtrack, 2002)
Englar alheimsins [Anioły wszechświata] (film i cd, 2000)
Popp í reykjavík (film i cd, 1998)
Smekkleysa í hálfa öld (cd, 1994)
Linki:
Polska strona fanów Sigur Rós
Oficjalna strona zespołu
Myspace zespołu
Strona o projekcie Heima
Strona o projekcie Hverf